Κυριακή 14 Δεκεμβρίου 2008

ΟΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΙ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Ο Πλούταρχος γράφει:

Όπως ήταν επόμενο, πολλοί ήταν εκείνοι
που είχαν αναλάβει την φροντίδα του Αλέξανδρου,
τροφείς, παιδαγωγοί και δάσκαλοι, όπως τους έλεγαν.
Γενικός επιστάτης πάνω σ’ αυτούς ήταν ο Λεωνίδας,
ένας άνθρωπος με αυστηρά ήθη και συγγενής της Ολυμπιάδας.
Ο Λεωνίδας δεν απέφευγε να τον ονομάζουν παιδαγωγό,
αφού η παιδαγωγική είχε μια όμορφη και λαμπρή αποστολή.
Οι άλλοι για το κύρος του και τη συγγένειά του
με την Ολυμπιάδα τον ονόμαζαν
ΤΡΟΦΕΑ και ΚΑΘΗΓΗΤΗ του Αλέξανδρου.
Εκείνος που διεκδικούσε το αξίωμα
και τον τίτλο του παιδαγωγού ήταν ο Λυσίμαχος,
που καταγόταν απ’ την Ακαρνανία.
Δεν είχε καμιά άλλη χάρη,
επειδή όμως ονόμαζε τον εαυτό του Φοίνικα,
τον Αλέξανδρο Αχιλλέα και τον Φίλιππο Πηλέα,
ήταν αγαπητός και είχε τη δεύτερη θέση
μετά από τον Λεωνίδα.

Ο Φίλιππος και ο Αλέξανδρος
Πλουτάρχου, «Βίος Αλεξάνδρου», κεφ. 7.
Ο Φίλιππος επειδή έβλεπε πως
ο χαρακτήρας του Αλέξανδρου ήταν τέτοιος,
που όταν μάλωνε δύσκολα υποχωρούσε,
αλλά κι απ’ την άλλη με την πειθώ
οδηγούνταν στο σωστό δρόμο,
προσπαθούσε κι ο ίδιος μάλλον να τον πείθει
παρά να τον διατάζει αλλά
και σχετικά με τη μόρφωσή του
και τα εγκύκλια μαθήματα,
επειδή δεν εμπιστευόταν
και πολύ στους εκπαιδευτές
την επίβλεψη και ανατροφή του,
επειδή την θεωρούσε σύμφωνα
με τα λεγόμενα του Σοφοκλή
«έργο που χρειαζόταν χαλινάρι και τιμόνι γερό»


(Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ)

κάλεσε τον Αριστοτέλη, τον πιο φημισμένο
και μορφωμένο φιλόσοφο,
αφού τον αντάμειψε όπως έπρεπε.

Ο κεραυνοφόρος Αλέξανδρος


Κόϊντος Κούρτιος Ρούφος
«Η Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου»


Στην πέτρα του ναού της Αρτέμιδος
στην Έφεσο τοποθετήθηκε
η μεγαλοπρεπέστατη εικόνα του Αλεξάνδρου
την οποία ζωγράφισε ο Απελλής.
Ο Αλέξανδρος κρατούσε έναν κεραυνό.
Ο ζωγράφος για την εικόνα αυτή πληρώθηκε
με είκοσι χρυσά τάλαντα.
απόδοση κειμένου: Ευγενία Κούκουρα

ΜΟΡΦΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ


Ο Κόιντος Κούρτιος Ρούφους γράφει για
ΤΗ ΜΟΡΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ


Λέγεται ότι ήταν λευκός και ξανθός.
Κατά καιρούς ένα γλυκό κοκκίνισμα
κάλυπτε τα μάγουλα και το στήθος του.
Τα μάτια του ήταν υγρά κι αστραφτερά
και γαλήνη σκέπαζε το πρόσωπό του.
Το ανάστημα του Αλέξανδρου ήταν μέτριο,
είχε ορμητικό και δυνατό βάδισμα,
και εκ γενετής έγερνε λίγο προς τον αριστερό του ώμο.


Την κλίση αυτή του κεφαλιού του αργότερα
ήξερε να την κρύβει ο αγαλματοποιός Λύσιππος
γι’ αυτό μόνο σ’ αυτόν τον καλλιτέχνη επιτρεπόταν
να κατασκευάζει ανδριάντες του Αλέξανδρου.

Ο περίφημος ζωγράφος Απελλής τον ζωγράφιζε άριστα με τον χρωστήρα,
αλλά τον παρίστανε πιο μελαχρινό απ’ ό,τι ήταν στην πραγματικότητα,
κάτι το οποίο δυσαρεστούσε αρκετά τον Αλέξανδρο.


Από το στόμα και γενικά απ’ όλο το σώμα του
Αλέξανδρου έβγαινε κάποια ευχάριστη μυρωδιά
που εξαπλωνόταν και στους χιτώνες του …
Αυτή η φυσική θερμότητα του σώματος έκανε τον
Αλέξανδρο γενναίο, ορμητικό,
τολμηρό και όμοιο σε όλα γενικά με τον Αχιλλέα,
τον γενναίο πρόγονό του,
του οποίου αγωνιζόταν με
κάθε τρόπο να μιμείται τα κατορθώματα.

(Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΘΥΣΙΑΖΕΙ ΣΤΟΝ ΤΑΦΟ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ)

Αργότερα στις πολεμικές επιχειρήσεις
τον Αχιλλέα είχε ως πρότυπο και παράδειγμα.
Οι αρχαίοι έδιναν μεγάλη αξία
στην καταγωγή από αρχαία γένη και ήρωες.
Ο ίδιος ο Αλέξανδρος από μικρό παιδί ακόμα
υπερηφανευόταν γιατί από τον πατέρα του
είχε πρόγονο τον Ηρακλή,
κι από την μητέρα του τον Αχιλλέα,
κι επομένως και τον Πηλέα και τον Αιακό.

Απόδοση κειμένων Ευγενία Κούκουρα


Η Σισύγαμβρις θρηνεί για το θάνατο του Αλεξάνδρου


Η μητέρα του Δαρείου Σισύγαμβρις
θρηνεί για το θάνατο του Αλεξάνδρου
και πεθαίνει από θλίψη

Ο Διόδωρος Σικελιώτης, γράφει:

Η μητέρα του Δαρείου, η Σισύγαμβρις,
πέθανε αμέσως μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου.
Λέγεται ότι η Βασιλομήτωρ και όλη
η οικογένεια των Αχαιμενιδών θρήνησαν
τον Αλέξανδρο ως μέλος της οικογένειάς τους.
Για τη Σισύγαμβρη λένε επίσης ότι όταν πληροφορήθηκε το θάνατό του,
λυπήθηκε τόσο πολύ, ώστε κλείστηκε στο διαμέρισμά της
και αρνήθηκε την τροφή κι ότι πέθανε μέσα στο θρήνο
και στον πόνο της γι’ αυτόν που τους είχε ΥΠΟΤΑΞΕΙ.

Η Σισύγαμβρις πεθαίνει από θλίψη.

Μετά το θάνατο του βασιλιά Αλέξανδρου, η Σισύγαμβρις,
η μητέρα του Δαρείου, θρήνησε πικρά για το θάνατο του Αλεξάνδρου
και εγκατέλειψε τα εγκόσμια και στα τελευταία της ζωής της
αρνήθηκε την τροφή και μετά από πέντε ημέρες έδωσε τέλος στη ζωή της
προτιμώντας τον οδυνηρό θάνατο από την άσημη (άδοξη) ζωή της.

Η ΣΙΣΥΓΑΜΒΡΙΣ ΠΕΝΘΕΙ
Κόιντος Κούρτιος Ρούφος

Όταν η μητέρα του Δαρείου Σισύγαμβρη έμαθε τη συγκλονιστική είδηση
του θανάτου του Αλεξάνδρου πένθησε με τον πιο βίαιο τρόπο.
Έσκισε με ορμή τα ρούχα που φορούσε και ντύθηκε στο πένθος.
Έπεσε στο έδαφος κι άρχισε να ξεριζώνει τα μαλλιά της.
Δίπλα της καθόταν μια εγγονή της.
Φορούσε πένθιμα ρούχα γιατί είχε χάσει πρόσφατα τον άνδρα της, τον Ηφαιστίωνα.
Η γενική θλίψη της θύμιζε τον προσωπικό της πόνο.
Όμως μόνον η Σισύγαμβρη ένιωθε τα δεινά που αγκάλιαζαν όλη την οικογένειά της.
Η Σισύγαμβρη έκλαιγε και για την δική της κακή προσωπική κατάσταση αλλά και για εκείνη των εγγονών της. Ο καινούριος πόνος της θύμιζε τους παλιούς.
Της φαινόταν σαν να είχε πεθάνει τώρα πρόσφατα ο Δαρείος και σαν να είχε θάψει δυο γιους η φτωχή γυναίκα. Και για τους ζωντανούς και για τους νεκρούς έκλαιγε το ίδιο. Τώρα αναλογιζόταν ποιος θα ενδιαφερόταν για τα κορίτσια της; Ποιος μπορούσε να γίνει ένας δεύτερος Αλέξανδρος; Αυτό σήμαινε μια δεύτερη αιχμαλωσία και απώλεια της κοινωνικής της θέσης. Μετά το θάνατο του Δαρείου είχαν βρει προστάτη τον Αλέξανδρο, αλλά μετά απ’ αυτόν κανείς ασφαλώς δεν θα νοιαζόταν γι’ αυτήν και για την οικογένειά της. Καθώς έκανε αυτές τις σκέψεις η Σισύγαμβρη θυμήθηκε τα οκτώ της αδέλφια, τα οποία σκότωσε την ίδια μέρα ο Ώχος, ο πιο βάρβαρος βασιλιάς.
Και ότι στη σφαγή τόσων γιων προστέθηκε κι ο θάνατος του πατέρα. Κι από τα επτά παιδιά που είχε γεννήσει ζούσε μόνον ένα, αλλά η ευτυχία του Δαρείου υπήρξε τόσο λιγόχρονη και πόσο φριχτός ήταν ο θάνατός του;
Στο τέλος η Σισύγαμβρη βούλιαξε μέσα στη λύπη της. Το κεφάλι της το σκέπασε, το πρόσωπό της το απέστρεψε από την εγγονή και τον εγγονό της και σταμάτησε ταυτόχρονα να τρώει και αποτραβήχτηκε στα σκοτεινά. Μετά από πέντε μέρες πέθανε.
Ο θάνατος της Σισύγαμβρης είναι μια ισχυρή απόδειξη για το πόσο ευγενικά της συμπεριφερόταν ο Αλέξανδρος και γενικά για τη δικαιοσύνη που απέδιδε σε όλους τους αιχμαλώτους. Η Σισύγαμβρη, που μπόρεσε να ζήσει μετά το θάνατο του Δαρείου, του γιου της, το θεώρησε ντροπή να ζει μετά το θάνατο του Αλέξανδρου.

Η γέννηση του Αλέξανδρου ‘καλείσθω δε Αλέξανδρος’



φωτο από χειρόγραφο


Η γέννηση του Αλέξανδρου
και το όνειρο της Ολυμπιάδος και του Φιλίππου

... ἡ μὲν οὖν νύμφη πρὸ τῆς νυκτός, ᾗ συνείρχθησαν εἰς τὸν θάλαμον, ἔδοξε βροντῆς γενομένης ἐμπεσεῖν αὐτῆς τῇ γαστρὶ κεραυνόν, ἐκ δὲ τῆς πληγῆς πολὺ πῦρ ἀναφθέν, εἶτα ῥηγνύμενον εἰς φλόγας πάντῃ φερομένας διαλυθῆναι. Ὁ δὲ Φίλιππος ὑστέρῳ χρόνῳ μετὰ τὸν γάμον εἶδεν ὄναρ αὑτὸν ἐπιβάλλοντα σφραγῖδα τῇ γαστρὶ τῆς γυναικός· ἡ δὲ γλυφὴ τῆς σφραγῖδος ὡς ᾤετο λέοντος εἶχεν εἰκόνα.(ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ)

Η γέννηση του Αλέξανδρου όπως την διηγείται η Ευγενία Κούκουρα

Η Ολυμπιάδα πριν παντρευτεί τον Φίλιππο ονειρεύτηκε κάτι σημαδιακό.
Ένας κεραυνός έπεσε πάνω στην κοιλιά της και ακούστηκε φοβερός κρότος.
Στο σημείο που έπεσε ο κεραυνός ξεπήδησε φωτιά και οι φλόγες απλώθηκαν προς κάθε κατεύθυνση και αμέσως μετά έσβησαν.



(τον πίνακα "το όνειρο της Ολυμπιάδος" φιλοτέχνησε η Χρυσούλα Ματσιαρόκου
εμπευσμένη από μεσαιωνικά χειρόγραφα)

Αλλά και ο Φίλιππος είδε όνειρο, το ίδιο σημαδιακό. Είδε ότι σφράγιζε την κοιλιά της γυναίκας του με το χρυσό του σφραγιδόλιθο,που είχε έναν πολύτιμο λίθο, πάνω στον οποίο ήταν χαραγμένα ένας ήλιος, μια λεοντοκεφαλή και ένα μικρό δόρυ.

φωτό από μεσαιωνικό χειρόγραφο

Ο ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ για την γέννηση του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ γράφει:

Ἐγεννήθη δ´ οὖν Ἀλέξανδρος ἱσταμένου μηνὸς Ἑκατομβαιῶνος, ὃν Μακεδόνες Λῷον καλοῦσιν, ἕκτῃ, καθ´ ἣν ἡμέραν ὁ τῆς Ἐφεσίας Ἀρτέμιδος ἐνεπρήσθη νεώς· ᾧ γ´ Ἡγησίας ὁ Μάγνης ἐπιπεφώνηκεν ἐπιφώνημα κατασβέσαι τὴν πυρκαϊὰν ἐκείνην ὑπὸ ψυχρίας δυνάμενον· εἰκότως γὰρ ἔφη καταφλεχθῆναι τὸν νεών, τῆς Ἀρτέμιδος ἀσχολουμένης περὶ τὴν Ἀλεξάνδρου μαίωσιν. Ὅσοι δὲ τῶν μάγων ἐν Ἐφέσῳ διατρίβοντες ἔτυχον, τὸ περὶ τὸν νεὼν πάθος ἡγούμενοι πάθους ἑτέρου σημεῖον εἶναι, διέθεον, τὰ πρόσωπα τυπτόμενοι καὶ βοῶντες ἄτην ἅμα καὶ συμφορὰν μεγάλην τῇ Ἀσίᾳ τὴν ἡμέραν ἐκείνην τετοκέναι. Φιλίππῳ δ´ ἄρτι Ποτείδαιαν ᾑρηκότι τρεῖς ἧκον ἀγγελίαι κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον, ἡ μὲν Ἰλλυριοὺς ἡττῆσθαι μάχῃ μεγάλῃ διὰ Παρμενίωνος, ἡ δ´ Ὀλυμπίασιν ἵππῳ κέλητι νενικηκέναι, τρίτη δὲ περὶ τῆς Ἀλεξάνδρου γενέσεως. Ἐφ´ οἷς ἡδόμενον ὡς εἰκὸς ἔτι μᾶλλον οἱ μάντεις ἐπῆραν, ἀποφαινόμενοι τὸν παῖδα τρισὶ νίκαις συγγεγεννημένον ἀνίκητον ἔσεσθαι.

Ο Αλέξανδρος γεννήθηκε στις έξι του μηνός Εκατομβαιώνος, τον οποίο οι Μακεδόνες ονομάζουν Λώο, τη μέρα που κάηκε στην Έφεσο ο ναός της Αρτέμιδας. Ο Ηγησίας από την Μαγνησία ‘επιπεφώνηκεν επιφώνημα ψυχρίας δυνάμενον’, είπε ένα τόσο κρύο αστείο, που θα μπορούσε να σβήσει εκείνη τη φωτιά. Είπε δηλαδή, πως ήταν επόμενο να καεί ο ναός της Αρτέμιδος αφού η θεά ήταν απασχολημένη με τη γέννα της Ολυμπιάδας, μιας και η θεά ήταν προστάτιδα της γέννας.

(ο πίνακας "η γέννα της Ολυμπιάδος" φιλοτεχνήθηκε από τη Χρυσούλα Ματσιαρόκου,
που τον εμπνεύστηκε από μεσαιωνικά χειρόγραφα)

Όσοι μάλιστα από τους μάγους έτυχε να βρίσκονται, τότε στην Έφεσσο, πίστεψαν πως η πυρπόληση του ναού ήταν σημάδι που προμηνούσε κι άλλη συμφορά και φώναζαν πως η μέρα εκείνη γέννησε μεγάλη συμφορά για την Ασία.Ο Φίλιππος τότε είχε μόλις κυριέψει την Ποτίδαια και του ήρθαν τρεις ευχάριστες ειδήσεις την ίδια στιγμή. Η μία έλεγε πως ο Παρμενίων νίκησε σε μεγάλη μάχη τους Ιλλυριούς, η άλλη πως ανακηρύχθηκε νικητής στους Ολυμπιακούς αγώνες στην ιπποδρομία και η Τρίτη πως γεννήθηκε ο Αλέξανδρος.Ο Φίλιππος χάρηκε γι’ αυτές τις ειδήσεις, αλλά ακόμα περισσότερο όταν του είπαν οι μάντεις πως ο γιος του θα είναι ανίκητος, αφού γεννήθηκε με τρεις νίκες.


Ο ΨΕΥΔΟΚΑΛΛΙΣΘΕΝΗΣ για τη γέννηση του Αλέξανδρου γράφει:

Ο Φίλιππος για τον Αλέξανδρο:
Βλέπω ότι η σπορά είναι θεική!
Γιατί μόλις το παιδί έπεσε στη γη ακούστηκαν αλλεπάλληλες βροντές και αστραπές φώτισαν τον ουρανό ώστε ταρακουνήθηκε ολόκληρο το σύμπαν.
Ο τοκετός συνοδεύτηκε από επίσημα κοσμικά σημάδια.

‘καλείσθω δε Αλέξανδρος’
ονομάστηκε ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ.

Σ’ όλη τη Μακεδονία και στην Πέλλα
και στη Θράκη έγινε στεφανηφορία.


Η απόδοση των κειμένων έγινε από την Ευγενία Κούκουρα

Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΩΣ ΛΕΩΝ


Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΩΣ ΛΕΩΝ



...Ὁ δὲ Φίλιππος ὑστέρῳ χρόνῳ μετὰ τὸν γάμον εἶδεν ὄναρ αὑτὸν ἐπιβάλλοντα σφραγῖδα τῇ γαστρὶ τῆς γυναικός· ἡ δὲ γλυφὴ τῆς σφραγῖδος ὡς ᾤετο λέοντος εἶχεν εἰκόνα.
(ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ)

Ο δε Φίλιππος αρκετό καιρό μετά τον γάμο, είδε όνειρο, ότι σφράγιζε την κοιλιά της γυναίκας του. Η δε σφραγίδα είχε σκαλισμένη την εικόνα λιονταριού.

... τῶν δ´ ἄλλων μάντεων ὑφορωμένων
τὴν ὄψιν,ὡς ἀκριβεστέρας φυλακῆς
δεομένων τῷ Φιλίππῳ τῶν περὶ τὸν γάμον,
Ἀρίστανδρος ὁ Τελμησσεὺς
κύειν ἔφη τὴν ἄνθρωπον·
οὐθὲν γὰρ ἀποσφραγίζεσθαι τῶν κενῶν·
καὶ κύειν παῖδα θυμοειδῆ καὶ
λεοντώδη τὴν φύσιν.
(ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ)

Οι άλλοι μάντεις έβλεπαν με καχυποψία το όνειρο,
επαγρυπώντας σχετικά με το γάμο του Φιλίππου.
Ο Αρίστανδρος ο Τελμησσεύς, είπε ότι η γυναίκα του κυοφορούσε,
διότι κανένας δεν σφραγίζει τα κενά.
Και κυοφορεί παιδί ορμητικό, από τη φύση του όμοιο με λέοντα.


Ο ποιητής Λυκόφρων αναφέρει τον Αλέξανδρο ως
ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΤΗΣ ΧΑΛΑΣΤΡΑΣ.

"Χαλαστραίος ΛΕΩΝ"
(λιοντάρι της Χαλάστρας).

«Αλέξανδρος, Θεσπρωτός άμφω
και Χαλαστραίος ΛΕΩΝ».

Ο Αλέξανδρος αναφέρεται ως Θεσπρωτός,
διότι η μητέρα του Ολυμπιάδα, καταγόταν από το γένος των Μολοσσών στην Ήπειρο- Θεσπρωτία.


Η λίμνη της Χαλάστρας που αναφέρει
ο ποιητής των ελληνιστικών χρόνων
από πολλούς ερευνητές ταυτίζεται με την Πικρολίμνη.


Ο Ψευδοκαλλισθένης,
γράφει για το παρουσιαστικό του Αλέξανδρου:


Ο Αλέξανδρος στη μάχη του Γρανικού

Ο Αλέξανδρος είχε ιδιαίτερο τύπο (φυσιογνωμία).
Μορφή είχε ανθρώπινη αλλά μαλλιά λιονταριού
και μάτια διαφορετικού χρώματος,
το δεξιό ήταν μαύρο και το αριστερό γαλάζιο.
Είχε μυτερά δόντια σαν δράκοντας (φίδι)
και ορμή ασυγκράτητη όπως του λιονταριού.




Στρατηγός του Δαρείου παρομοιάζει
τον Αλέξανδρο με
λιοντάρι

Ο Ψευδοκαλλισθένης γράφει:

Ένας στρατηγός είπε στον Δαρείο:
«Όλα αυτά τα κατόρθωσε ο Αλέξανδρος
χωρίς να υποτιμά τίποτα αλλά δρώντας πάντα με γενναιότητα.
Και η εξαιρετική του τόλμη αποτυπώνεται στην μορφή του.
Γιατί έχει όλα τα χαρακτηριστικά λιονταριού
».
Και τότε ο Δαρείος του είπε:
«Κι από πού τα ξέρεις εσύ αυτά»;
Κι αυτός απάντησε:
«Όταν με έστειλες εσύ βασιλιά
προς τον Φίλιππο εις φιλίαν
(για να συνάψω ειρήνη)
παρατηρούσα τα χαρακτηριστικά του
Αλέξανδρου στη Μακεδονία,
και την μορφή του και τη φρόνησή του.